درد لگن به دردهای زیر شکم و ناف گفته می شود که می تواند با دامنه ی بسیار وسیعی همراه باشد. این درد ممکن است یکی از علائم بارداری و یا اختلالات گوارشی همانند سندرم روده تحریک پذیر باشد.

در زیر به مواردی که ممکن است منجر به این نوع درد شود اشاره می کنیم:

1- یکی از این موارد می تواند درد آپاندیس باشد که در سمت راست اتفاق می افتد و بسیار شدید است. با پاره شدن آن و گسترش عفونت در داخل شکم می تواند حیات فرد را تحت تاثیر قرار دهد.

2- سندرم روده ی تحریک پذیر که اختلال مزمن دستگاه گوارش است و باعث بروز مکرر درد شکم، گرفتگی، نفخ، اسهال و یبوست می شود.

پزشکان دلیل اصلی بروز این مشکل را هنوز درنیافته اند اما برای کنترل آن پیشنهادهایی نظیر تغییرات در رژیم غذایی، مدیریت استرس و درمان برای اسهال و یبوست داده اند.

3- ممکن است در دوره ی تخمک گذاری خود، قرار گرفته باشید که گاهی به دلیل تحریک دیواره ی شکم در اواسط چرخه، این  درد به وجود می آید که البته مُضر نیست و طی چند ساعت از بین می رود.

4- گاهی سندرم قبل از قاعدگی می تواند باعث انقباض در عضلات شکم، کمر درد و سر درد، حساسیت در پستان ها و آکنه در پوست و تغییرات هورمونی شود. عدم ورزش و کمبود ویتامین، این علایم را بدتر می کند.

در صورت بروز دردهای شدید با مشورت یک پزشک، دارو مصرف کنید.

5- هر ماه رحم یک پوشش اندومتر می سازد؛ جایی که جنین بتواند رشد کند. در دوره ی قاعدگی، تخریب این بافت منجر به بروز دردهایی در پایین شکم و پشت می شود.

6- یک مورد اورژانسی که بسیار سریع باید درمان شود بارداری خارج از رحم است که با علایمی نظیر درد شدید لگن، خونریزی واژینال، تهوع، سرگیجه و گرفتگی عضلات همراه است.

7- یکی دیگر از دلایل جدی، بیماری التهاب لگن است که می تواند صدمه ی جدی به رحم و تخمدان بزند و علایم شایع آن، تب، درد شکم و ترشحات غیر طبیعی واژن و درد در هنگام رابطه ی جنسی است و البته با مشورت پزشک و مصرف آنتی بیوتیک، درمان می شود.

8- کیست تخمدان از دیگر عوامل بروز درد در ناحیه ی پایین ناف و لگن می باشد. کیست های بزرگ ممکن است درد لگن را افزایش دهند و شما را به تکرر ادرار مبتلا کنند.

9- فیبروئیدهایی که در دیواره ی رحم رشد می کنند و گاهی با نام تومور لیفی نامیده می شوند هم باعث بروز این گونه دردها هستند که البته سرطانی نیستند.

برخی از زنان ممکن است در شکم خود احساس فشار کنند، برخی ممکن است کمر درد داشته باشند و یا رابطه های جنسی دردناک را تجربه کنند.

10- آندومتریوز؛ در برخی از زنان بافت آندومتر در خارج از رحم رشد می کند و زمانی که به حداکثر رسید به دلیل این که راه خروجی نمی یابد باعث درد می شود.

11- عفونت ادرار؛ مشکل شایعی است که در بسیاری از زنان رخ می دهد و البته تا جایی که به کلیه ها گسترش نیافته است مورد خطرناکی نیست. نشانه های عفونت کلیه ها، تب، تهوع، استفراغ و درد در قسمت پایینی کمر است.

12- سنگ کلیه؛ سنگ کلیه از دانه های نمک و مواد معدنی موجود در ادرار تولید می شود. می تواند به اندازه ی یک دانه ی شنی و یا بزرگ تر باشد و باعث بروز درد در شکم و خونی شدن ادرار می شود.

13- یکی دیگر از دردهای مزمن، مربوط به التهاب مثانه است که منجر به فشار زیادی در ناحیه ی تناسلی، دفع دردناک ادرار و درد در هنگام رابطه ی جنسی می شود.

14- درد لگن نشانه ی هشدار دهنده ای برای بیماری های مقاربتی است که موجب خون ریزی میان دوره ای، دفع دردناک ادرار و درد در لگن می شود.

15- اگر قبلا جراحی نظیر برداشتن آپاندیس و یا سزارین داشته اید احتمال بروز این درد در شما افزایش می یابد.

با اینکه بیشتر مشکلات مربوط به عادت ‌ماهیانه معمولا جای نگرانی ندارند، اما چند مشکل وجود دارد که جدی‌تر هستند و نیاز به توجه بیشتری دارند.

آمنوره (قاعده نشدن)

دخترهایی که عادت ماهانه‌شان در سن 16 سالگی یا 3 سال پس از بلوغ آغاز نشده است، دچار آمنوره اولیه هستند که معمولا به دلیل ناهنجاری ژنتیکی، عدم تعادل هورمونی و یا مشکل ساختاری اتفاق می‌افتد.

هورمون‌ها هم مسئول آمنوره ثانویه هستند که زمانی اتفاق می‌افتد که قاعدگی دختری که عادت ‌ماهانه عادی داشته است، یک مرتبه به مدت شش ماه یا 3 چرخه عادی قاعدگی، قطع می‌شود.

از آنجا که بارداری دلیل اصلی آمنوره ثانویه است، همیشه باید در چنین شرایطی یک خانم متاهل، مورد بررسی پزشک قرار بگیرد.

علاوه بر عدم تعادل هورمونی، سایر علی که ممکن است موجب آمنوره اولیه و ثانویه شود عبارتند از:

- استرس

- افزایش یا کاهش غیرعادی وزن بدن

- آنورکسیا

- قطع داروهای ضدبارداری

- مشکلات تیروئید

- کیست تخمدان

- سایر مشکلاتی که بر سطح هورمون‌ها اثر می‌گذارد

یک عامل دیگری که می‌تواند موجب آمنوره اولیه و ثانویه شود، ورزش زیاد (معمولا دوی استقامت، اسکیت و ژیمناستیک) در کنار رژیم‌‌غذایی فقیر است که موجب کاهش وزن نامناسب و ناتوانی در افزایش وزن در زمان رشد نوجوان می‌شود.

اما این هیچ ارتباطی به ورزشی که دخترخانم‌ها در زنگ ورزش یا ورزش‌های تیمی مدرسه و در کلاس‌های ورزشی باشگاه انجام می‌دهند ندارد.

منوراژی (قاعدگی‌های سنگین و طولانی)

طبیعی است که قاعدگی دختری در بعضی روزها شدیدتر از روزهای دیگر باشد، اما نشانه‌های منوراژی شامل کثیف شدن کامل یک عدد نوار بهداشتی در یک ساعت و ادامه آن برای ساعات طولانی‌تر یا عادت ‌ماهیانه‌ای که بیشتر از هفت روز طول بکشد، می‌باشد.

دخترانی که دچار منوراژی هستند، بعضی ‌اوقات مجبور می‌شوند در خانه مانده و به مدرسه نروند، چون نگران هستند که نتوانند در مدرسه خونریزیشان را کنترل کنند.

متداول ‌ترین مورد منوراژی، عدم تعادل بین سطح هورمون های استروژن و پروژسترون در بدن است که باعث می‌شود آندومتر (پوشش داخلی رحم) ساخته شود. وقتی آندومتر در دوران قاعدگی ایجاد شود، خونریزی سنگین خواهد شد.

در برخی موارد، خونریزی شدید قاعدگی می‌تواند در اثر مشکلاتی نظیر مشکلات زیر ایجاد شود:

- فیبروئید (تومورهای خوش‌خیم) رحم یا پولیپ رحم

- مشکلات تیروئید

- مشکل در لخته‌ شدن خون

- التهاب یا عفونت واژن یا گردنه رحم

اگر دخترتان دچار پریودهای شدید یا پریودهایی که بیشتر از 7 روز طول می‌کشد، شد، حتما او را نزد پزشک ببرید.

دیسمنوره (قاعدگی دردناک)

دیسمنوره دو نوع دارد:

1- دیسمنوره اولیه که به دلیل یک بیماری و یا مشکل دیگری ایجاد می‌شود. در واقع، مقصر اصلی پروستاگلاندین است، همان ماده شیمیایی که دل‌دردهای قاعدگی را ایجاد می‌کند. میزان بالای پروستاگلاندین می‌تواند موجب حالت ‌تهوع، استفراغ، سردرد، اسهال، کمردرد و دل‌ دردهای شدید شود. خوشبختانه این علائم فقط یک تا دو روز طول می‌کشند.

2- دیسمنوره ثانویه دردی است که به دلیل یک مشکل جسمی مثل پولیپ یا فیبروئید موجود در رحم، آندومتریوز، بیماری التهاب لگن یا آدنومیوز (بافت رحمی که در بافت عضلانی رحم رشد می‌کند) ایجاد می‌شود.

اندومتریوز

در این وضعیت، بافتی که معمولاً فقط در رحم یافت می‌شود، شروع به رشد در خارج از رحم می‌کند، مثلا در تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ یا سایر قسمت‌های حفره لگن. این مسئله موجب خونریزی غیرطبیعی، دیسمنوره و درد عمومی لگن می‌شود.

درمان مشکلات قاعدگی

برای تعیین اینکه آیا مشکل شما نیاز به درمان دارد یا نه، پزشک سوالات مختلفی می‌پرسد و یک معاینه بدنی کامل انجام می‌دهد. همچنین ممکن است معاینه لگن، پاپ اسمیر (Pap smear)، آزمایش خون (برای بررسی سطح هورمون‌ها) و یا آزمایش ادرار هم انجام بگیرد.

اگر یک مشکل ساختاری یا یک مشکل رشد وجود داشته باشد، سی‌تی‌ اسکن انجام می‌گیرد.

این آزمایشات در کنار هم به پزشک کمک می‌کند تعیین کند که چطور مشکل شما باید درمان شود.

پولیپ یا فیبروئید معمولا برداشته می‌شوند و اندومتریوز هم با دارو یا جراحی درمان می‌شود.

اگر فرد دچار عدم تعادل هورمونی باشد، پزشک هورمون‌درمانی با قرص‌ های ضدبارداری یا داروهای هورمونی دیگر را تجویز خواهد کرد.

برای درد قاعدگی که هیچ مشکل پزشکی خاصی علت آن نباشد، استفاده از داروهای ضدالتهاب موثرترین روش درمان است.

مشکلاتی مثل اختلال لخته شدن خون یا مشکلات تیروئید نیاز به درمان با داروهای خاص دارند.

چه موقع به پزشک مراجعه کنید؟

با اینکه در بیشتر مشکلات قاعدگی جای نگرانی وجود ندارد، اما برخی علائم نیاز به مراجعه به پزشک دارد. این مسئله مخصوصا زمانی که چرخه قاعدگی تغییر می‌کند، اهمیت بیشتری دارد. پس درصورت مشاهده موارد زیر دخترتان را نزد پزشک ببرید:

1- در سن 15 سالگی هنوز پریود نشده است، یا بعد از گذشت 3 سال از اولین قاعدگی هنوز عادت‌ ماهیانه او منظم نشده است. علت اصلی آن می‌تواند عدم‌توازن هورمونی باشد که احتمالاً نیاز به درمان دارد، اما می‌تواند نشانگر مشکل جسمی دیگی هم باشد.

2- عادت‌ ماهیانه او قطع شده یا بعد از منظم شدن، یکمرتبه نامنظم می‌شود. اگر چرخه قاعدگی دخترتان کمتر از 21 روز یا بیشتر از 45 روز است و یا سه ماه پشت سر هم، بعد از اولین عادت ‌ماهیانه‌اش پریود نشد، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

3- دچار پریودهای سنگین و طولانی می‌شود. در برخی موارد، از دست رفتن خون زیاد موجب آنمی (کم خونی) ناشی از کمبود آهن می‌شود. همچنین خونریزی شدید می‌تواند نشانه وجود تومور در رحم، مشکل تیروئید، یک عفونت و یا مشکل در لخته‌سازی خون باشد.

4- دچار پریودهای خیلی دردناک می‌شود. دل‌ درد داشتن برای چند روز طبیعی است، اما اگر مشکلات او آنقدر زیاد بود که دخترتان نتوانست در فعالیت‌های روزمره خود شرکت کند، حتماً به اطلاع پزشک برسانید. ممکن است یک مشکل جسمی مثل اندومتریوز داشته باشد که موجب درد می‌شود.

بنابر آمارهای ارائه شده حدود 5/1 میلیون زوج جوان در کشورمان از مشکل ناباروری رنج می ‌برند که این مشکل علل متفاوتی دارد و یکی از آن ها بیماری‌ است به نام آندومتریوز که گاهی عامل این نازایی‌ ها است.

آندومتریوز بیماری است که طی آن بافت‌ های داخل رحم که آندومتر خوانده می ‌شود به اشتباه در جایی خارج از رحم قرار می‌ گیرد.

آندومتر، لایه ی درونی از سه لایه ی تشکیل‌ دهنده رحم است که در تمام بافت ‌های بدن به جز طحال ممکن است به وجود آید، ولی شایع ‌ترین محل بروز آن ناحیه لگن است که حدود 40 درصد موارد، تخمدان‌ ها را درگیر می‌ کند.

دکتر نیلا طبسی، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی در این باره می ‌گوید: این سلول ‌ها در قسمت‌ های مختلفی از بدن از جمله داخل حفره ی شکمی یا روی تخمدان قرار می‌ گیرند و بافت های نا به ‌جایی را تولید می ‌کند.

این بیماری می ‌تواند از بعد از دوران بلوغ تا قبل از یائسگی برای خانم‌ ها پیش بیاید و سن خاصی را در ‌بر‌نمی ‌گیرد.

این پزشک متخصص زنان و زایمان می ‌افزاید: این بیماری دلیل خاصی ندارد و اتفاقی طبیعی است که به صورت تصادفی برای خانم‌ ها پیش خواهد آمد. یکی از علل بروز این بیماری نیز می‌ تواند خود سیکل عادت ماهانه باشد. به این صورت که خون به صورت برگشت پذیر از داخل لوله‌ ها وارد حفره شکمی شده و سلول ‌هایی از آندومتر که هنوز زنده هستند، در آن جا نشسته و کاشته می‌ شود. همین کاشته شدن سلول‌ ها باعث بروز بیماری می ‌شود.

علائم بیماری

وی به علائم این بیماری اشاره کرده و می‌ افزاید: از‌ جمله علائم این بیماری دردهای غیرطبیعی، توده‌ های لگنی و کیست ‌های تخمدانی است که نشانه‌ ای از وجود آندومتریوز است.

به گفته ی دکتر طبسی، ممکن است افراد به دلیل وجود توده ‌های لگنی یا کیست‌ های تخمدان به پزشک مراجعه کنند، اما علامت واضح وجود این بیماری، درد شدید هنگام عادت ماهانه است به طوری که هر ماه از ماه قبل درد بیشتری احساس می‌ شود. آن ها ممکن است با این علائم به پزشک مراجعه کنند و در این موارد پزشک بیشتر به آندومتریوز شک خواهد کرد.

دکتر طبسی در خصوص شیوه‌ های درمان آندومتریوز می ‌گوید: تنها راه تشخیص بیماری، داشتن نمونه ی بافت ‌شناسی است، یعنی آزمایشگاه باید بافت آندومتریوز را تشخیص داده و تایید کند. امروزه بیشتر از شیوه لاپاراسکوپی برای این منظور استفاده می ‌شود و بعد از تشخیص، ادامه ی درمان، روش ‌های مختلفی دارد که بنابر نظر پزشک از آن ها استفاده می ‌شود.

در بعضی موارد بنا‌ به نظر پزشک متخصص با داروهای خاص حتی سیکل عادت ماهانه بیمار را نیز به کلی قطع می ‌کند تا بیماری بهبود یابد؛ اما در شرایطی که بیمار دختری است که تنها با مشکل دردهای دوران قاعدگی مراجعه می ‌کند یا خانمی که نزدیک سنین یائسگی است احتیاج به کار خاصی جز درمان طبی نیست؛ اما اگر در اثر این بیماری کیست تولید شده باشد، حتما کیست را باید برداشت، زیرا کیست می ‌تواند خود عوارض و مشکلاتی ایجاد کند.

آندومتریوز و نازایی

دکتر طبسی در مورد نازایی ناشی از این بیماری می ‌گوید: اگر خانمی در سنین باروری با این مشکل رو به‌ رو شود، احتمال نازایی نیز ممکن است وجود داشته باشد. پس کسی که سابقه آندومتریوز دارد، کیستی داشته یا به هر صورتی با این بیماری رو به ‌رو بوده، با درمان‌ های پزشکی تحت نظر قرار می ‌گیرد و به او پیشنهاد می ‌شود که زودتر بچه ‌دار شود، چرا که آندومتریوز تا حدی باعث کاهش باروری یا ناباروری بانوان می‌ شود. در این موارد برای از بین بردن بافت های آندومتریوز درمان طبی شدید مانند جراحی انجام می ‌گیرد و سپس برای باروری با شیوه‌ های درمانی مختلف به وی کمک می ‌شود.

از نظر دکتر طبسی، بیماری آندومتریوز ترسناک نیست و مشکل خاصی ندارد و تنها به پیگیری نیاز دارد.

او تاکید می ‌کند: این بیماری تنها موجب ناراحتی و اذیت فرد می‌ شود، ولی به سمت سرطان یا مشکلات بزرگ ‌تر پیش نخواهد رفت، بنابراین جایی برای نگرانی وجود ندارد و با وجود بیماری می‌ توان به زندگی عادی ادامه داد. تنها باید پس از تشخیص و درمان، زیر نظر پزشک بود.

وی درباره ی نقش تغذیه ی مناسب در بهبود این بیماری می‌ گوید: داشتن برنامه ‌ای مرتب در مورد خواب و تغذیه کافی و تجربه کردن زندگی بدون استرس باعث می ‌شود که خانم ‌ها عادت ماهانه ی راحت‌ تری را تجربه کنند. افرادی که آندومتریوز دارند نیز باید این موارد را در نظر داشته باشند. مصرف مواد محرک مانند کافئین(قهوه غلیظ، چای زیاد و شکلات ‌های تلخ) نیز بهتر است کاهش یابد.

این متخصص زنان و زایمان یاد آور می‌ شود: آندومتریوز درجات مختلفی دارد، خفیف، متوسط و شدید.

در مواردی که این بیماری شدید است به دلیل وجود چسبندگی‌ های لگنی ممکن است بارداری سخت شود.

در درجات متوسط ممکن است بیمار بتواند باردار شود و در موارد خفیف نیز آن ها تفاوتی با افراد عادی ندارند.

مهم است که بیماران بدانند با تشخیص آندومتریوز این گونه نیست که امکان بارداری به کلی از بین برود.

بیمار) خانمی 30 ساله هستم که از حدود یک سال پیش دچار قاعدگی‌های بسیار دردناک شده‌ام که معمولاً از روز قبل از پریودم شروع می‌شود و چند روزی ادامه دارد، ‌طوری که حتی به دارو هم جواب نمی‌دهد. هم‌چنین دو سال است که ازدواج کرده‌ام، ولی با وجود عدم پیش‌گیری از حاملگی هنوز باردار نشده‌ام. پزشک تشخیص اِندومتریوز را برای من داده است. لطفاً بفرمایید عدم بارداری من به علت این بیماری است یا نه و اگر هست چه کاری برای درمان آن باید انجام دهم؟

(خانم دکتر انسیه شاهرخ تهرانی‌ نژاد، متخصص زنان و زایمان به سئوالات زیر پاسخ داده اند).

سئوال) خانم دکتر لطفاً در ابتدای صحبت بفرمایید اِندومتریوز چیست و در کجا ایجاد می‌شود؟

پاسخ) اِندومتریوز (ENDOMETRIOSIS)به وجود بافت اِندومتر فعال در خارج از محل اصلی (رحم) می‌گویند. (اِندومتر لایه درونی از سه لایه تشکیل‌دهنده رحم می‌باشد که به ترتیب عبارتنداز: اِندومتر- میومتر- پریمتر) این بافت در تمام بافت‌های بدن به جز طحال ممکن است به وجود آید. ولی شایع‌ترین محل بروز آن لگن است (50 درصد موارد) که از آن میان، ابتلا تخمدان‌ها در حدود 40 درصد موارد اِندومتریوز است.

- شیوع این بیماری در بین افراد و بیش‌ترین سن ابتلا به آن کدام است؟

شیوع اِندومتریوز به‌ طور کامل و قطعی مشخص نمی‌باشد، ولی در حالت کلی شیوع از 10- 1درصد می‌تواند وجود داشته باشد. هم‌چنین بیش‌ترین سن ابتلا به آن معمولاً از 25 سال به بالا است. شیوع سنی آن هم معمولاً بین 40- 25 سالگی است و عامل 15- 5 درصد موارد نازایی در زنان است.

-علت ایجاد اِندومتریوز چیست؟

علت ایجاد اندومتریوز به‌طور قطعی مشخص نیست. باید گفت دلایل مختلفی در ایجاد آن موثر است. از جمله مهم‌ترین علت‌ها می‌توان به فاکتورهای ارثی و جنسی و کسانی که بستگان درجه اول آن‌ها اندومتریوز داشته‌اند، اشاره کرد. یکی دیگر از علت‌های ایجاد کننده‌ی اِندومتریوز فاکتور ایمونولوژیک است که به علت اختلال در ایمنی سلول در بعضی افراد اِندومتریوز بیش‌تر دیده می‌شود. هم‌چنین خود بافت اندومتر چنان که دارای قاعدگی نامرتب باشد، می‌تواند باعث ایجاد اندومتریوز شود. لازم به ذکر است اندومتریوز ممکن است در جاهای مختلف بدن دیده شود، از جمله می‌تواند در داخل بینی مشاهده شود و یا ریه‌ها را درگیر کند. ولی علت واقعی آن به طور صد درصد مشخص نیست.

- علایم و نشانه‌های این بیماری چیست؟

علایم و نشانه‌های بیماری بسیار متغیر بوده و بر حسب محل گرفتاری و شدت بیماری متفاوت می‌باشد. ولی باید متذکر شد که همیشه رابطه مستقیمی بین میزان گرفتاری و شدت علایم نیست. به طور کلی علایم و نشانه‌های این بیماری معمولاً در سه گروه عمده دسته‌بندی می‌شوند:

الف- درد دیسمنوره( درد هنگام قاعدگی): این درد ثانویه و پیش رونده است و یک روز قبل از خونریزی شروع شده و حدود 3 روز تداوم می‌یابد. خوردن داروهای رایج مسکن جهت تسکین درد نیز در مورد آن بی‌اثر است.

ب- دیس پارونیا(درد در هنگام مقاربت)

ج- نازایی

البته این علایم بسته به این که اندومتریوز در کجا قرار دارد و چه بافتی را درگیر کرده است، متفاوت می‌باشد؛ مثلاً اگر روده را درگیر کرده باشد، می‌تواد کرامپ‌ها و دردها و خونریزی روده را در پی داشته باشد و یا اگر اندومتریوز روی ریه باشد، در موقع پریود فرد دچار خلط خونی می‌شود. معمولاً دردها پیش رونده هستند و شایع‌ترین آن‌ها درد هنگام قاعدگی و درد در زمان مقاربت است.

-علت ایجاد نازایی در این بیماری چیست؟

علت ایجاد نازایی در این افراد به‌طور قطعی و صد درصد مشخص نیست. چنان که عوارض اندومتریوز وسیع و شدید باشد، می‌تواند سبب چسبندگی لوله‌های رحمی به لگن شود و در نتیجه، چسبندگی شدید لوله باعث نازایی خواهد شد. به عباراتی نازایی به علت تغییر قابلیت حرکت لوله‌های رحمی و اختلال در انتقال تخمک در لوله ایجاد می‌شود.

زمانی که اندومتریوز خفیف است و فقط چند تا ندول اندومتریوز به صورت نقاط پراکنده بوده و بیمار نازا باشد، علت مشخص برای نازایی وجود ندارد و ممکن است در این افراد تخمدان‌ها فعال نبوده و در نتیجه تخمک ‌گذاری دچار اختلال گردد.

- جهت تشخیص بیماری چه روشی هم اکنون موجود است؟

با سونوگرافی می‌توان مشکل اشخاصی را که دچار اندومتریوز بوده و کیست‌های اندومتریوز دارند، تشخیص داد، ولی تشخیص قطعی با لاپاروسکوپی و انجام بیوپسی امکانپذیر است که از طریق ناف و شکم مریض انجام می‌گیرد.

پاسخ ها از خانم دکتر انسیه شاهرخ تهرانی‌ نژاد، متخصص بیماری‌های زنان و زایمان می باشد.

*سئوال) در چه مواردی این بیماری نیاز به درمان دارد؟

پاسخ) وقتی بیماری در افراد ایجاد علامت کرد، حتماً باید درمان شود. در مواقعی که مریض در حین قاعدگی یا مقاربت، درد شدید دارد حتماً نیاز به درمان دارویی هست. زمانی که مریض نازایی دارد، اگر اندومتریوز خیلی وسیع باشد، نیاز به عمل IVF (باروری خارج رحمی) وجود دارد. البته اگر اندومتریوز خفیف باشد، درمان دارویی کافی است.

به عبارتی در بیماران زیر نیاز به درمان طبی است: میل به بچه‌دار شدن و حفظ باوری، موارد خفیف تا متوسط بیماری، سن کم‌تر از 40- 35 سال. در صورت وجود اندومتریوز و مقاومت به درمان دارویی، اندومتریوز بیش‌تر از یک سانتی‌متر در تخمدان، چسبندگی و انتشار وسیع باید اقدام به جراحی و برداشت بافت ناحیه ی مبتلا نمود.

*روش‌های درمان اندومتریوز چیست؟

مواقعی که اندومتریوز خفیف است، معمولاً درمان‌های دارویی انجام می‌گیرد که بیش‌تر باعث متوقف شدن تخمک‌ گذاری می‌شود و شامل یک سری قرص‌های جلوگیری از حاملگی است که بیمار باید به صورت مداوم این قرص‌ها را مصرف کند و یا درمان‌هایی که شامل ترکیبات پروژسترونی است و آمپول‌های پروژسترونی تجویز می‌شود و یا یک نوع آمپول‌های تزریقی که بیمار باید هر ماه یک بار تزریق کند. این آمپول‌ها باعث می‌شوند که در بیمار تخمک ‌گذاری متوقف شود. توقف تخمک ‌گذاری باعث می‌شود که نقاط اندومتریوز مقداری آتروفیک شوند (تحلیل روند) و درد بیمار کم‌تر شود. در 90- 80 درصد موارد، درد بیمار با دارو تسکین می‌یابد و حدود 70- 50 درصد زنان با درمان موفق می‌توانند حامله شوند و حدود 20- 10 درصد بیماران پس از یک سال از درمان دچار عود علایم می‌شوند.

*توصیه شما به فرد مبتلا به اندومتریوز چیست؟

با توجه به این که بیماری اندومتریوز، یک بیماری پیش رونده بوده و حتی اگر در مرحله خفیف هم باشد ممکن است طی چند سال شدید شود، باید سریعاً برای درمان آن اقدام کرد. در افراد مبتلا باید ابتدا مشخص شود اندومتریوز در چه مرحله‌ای است و اگر بیمار ازدواج کرده و اندومتریوز دارد، بهتر است برای بچه‌دار شدن زودتر اقدام کند، چون ممکن است اندومتریوز پیشرفت کند و باعث نازایی شود. اگر هم بچه نمی‌خواهد بهتر است از روش‌های جلوگیری از بارداری (مانند قرص‌های ضدبارداری) استفاده کند. مصرف قرص‌های ضدبارداری باعث جلوگیری از پیشرفت اندومتریوز می‌شود.

هم‌چنین ترکیباتی مانند پروژسترون باعث می‌شوند اندومتریوز در همان مرحله باقی بماند و پیشرفت نکند.

*توصیه شما به این بیمار و افرادی مثل ایشان چیست؟

معمولاً خیلی از دردهای موقع قاعدگی دردهای دیسمنوره اولیه هستند که خیلی از خانم‌ها دچار آن می‌شوند و نبایستی خیلی نگران باشند، اما وقتی دردهای پیش رونده دارند باید به پزشک مراجعه کنند. اگر خانمی ازدواج نکرده بهتر است از درمان‌های دارویی استفاده کند، چون مصرف داروهای جلوگیری کننده حاملگی باعث می‌شود بیماری پیشرفت نکند و اگر ازدواج کرده توصیه می‌کنیم اگر شرایط مناسب برای باردار شدن دارند، هر چه زودتر اقدام به بارداری کنند. به طور کلی این افراد نباید از باردار شدن ناامید شوند.

در این خانم باید بررسی شود که اندومتریوز در چه مرحله‌ای است. در مرحله اول باید یک اسپرموگرام از شوهرشان داشته باشند که مطمئن شوند شوهرشان مشکل خاصی ندارد و یک بررسی هورمونی از خودشان انجام دهند. اگر اندومتریوز در مرحله خفیف باشد، درمان دارویی مثل داروهای تحریک کننده تخمک‌ گذاری انجام می‌گیرد و اگر اندومتریوز وسیع باشد باید لاپاروسکوپی شود. احتمال این که عدم بارداری ایشان به علت اندومتریوز باشد، زیاد است. اگر در این فرد اندومتریوز شدید باشد، بهتر است با لاپاروسکوپی چسبندگی‌ها آزاد شود. اگر این امکان وجود ندارد، می‌بایستی توسط IVF (لقاح خارج از رحم) اقدام به درمان کرد. ولی در نهایت این خانم نباید نگران باشد و از بارداری هم ناامید نشود، چون در این افراد یا از طریق ساده و معمولی امکان بارداری وجود دارد یا اگر در مرحله وسیع و شدید اندومتریوز باشند، از طریق روش‌های کمک به بارداری در این افراد می‌توان مشکل را بر طرف کرد.