درمان ناباروری بستگی به علت ناباروری، مدت زمان نابارور بودن، سن والدین و الویت های فردی دارد. برخی علت های ناباروری قابل درمان نیستند. اما با پیشرفت های به دست آمده، امکان باردار شدن یک خانم از طریق تکنولوژی و فرایندهای مربوط به تولید مثل وجود دارد.
درمان برای زوج ها
روش های زیر برای زن یا مرد و یا هر دوی آن ها استفاده می شوند:
معمولا توصیه می شود تعداد آمیزش های خود را افزایش دهند. داشتن 2 تا 3 بار آمیزش جنسی در هفته احتمال باروری را افزایش می دهد. به هر جهت تعداد انزال های بیشتر می تواند از تعداد اسپرم ها نیز بکاهد. اسپرم در دستگاه تناسلی زن تا 72 ساعت مقاومت می کند و یک تخمک نیز می تواند تا 24 ساعت بعد از تخمک گذاری بارور باقی بماند.
درمان های مربوط به زنان
داروهای باروری:
اصلی ترین درمان برای زنان نابارور که به دلیل اختلال در تخمک گذاری دچار ناباروری هستند، مصرف داروهای باروری می باشد. این داروها تخمک گذاری را تنظیم یا تحریک می کنند. به طور کلی آن ها مشابه هورمون های طبیعی مثل LH و FSH عمل می کنند و روند تخمک گذاری را فعال می نمایند.
داروهای باروری عبارت هستند از :
کلومیفن
این دارو به صورت خوراکی استفاده می شود و در زنانی که دچار سندرم تخمدان پلی کیستیک و یا دیگر نارسایی تخمدانی هستند، باعث تحریک تخمک گذاری می شود.
این دارو منجر به رهاسازی هورمون های LH و FSH از غده هیپوفیز می شود و این دو هورمون نیز باعث رشد فولیکول تخمدانی، یعنی فولیکولی که حاوی تخمک است، می گردند.
گنادوتروپین های انسانی یا HMG
این داروی تزریقی برای زنانی استفاده می شود که به دلیل نارسایی غده ی هیپوفیز، تخمک گذاری ندارند. بر خلاف داروی کلومیفن که غده هیپوفیز را تحریک می کند، این دارو و دیگر گنادوتروپین ها به طور مستقیم تخمدان ها را تحریک می کنند. این دارو شامل هورمون های LH و FSH می باشد.
هورمون تحریک کننده فولیکول یا FSH
عملکرد FSH ، تحریک تخمدان ها به منظور رشد و تکامل فولیکول های حاوی تخمک است.
گنادوتروپین های جنین انسانی یا HCG
این دارو در ترکیب با کلومیفن، HMG و FSH استفاده می شود. این دارو باعث تحریک فولیکول برای رهاسازی تخمک می شود.
آنالوگ هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH)
این درمان برای زنانی استفاده می شود که سیکل های نامنظم تخمدانی و یا تخمک گذاری نابالغی را قبل از رسیدن کامل فولیکول دارند.
مهار کننده های آروماتاز
آروماتاز آنزیمی است که تبدیل تستوسترون را به ترکیب آروماتیک استرادیول تسریع می کند.
این دسته از داروها در درمان سرطان پیشرفته ی سینه به کار می روند.
گاهی اوقات پزشکان این دارو را برای زنانی که تخمک گذاری ندارند و به درمان کلومیفن سیترات نیز پاسخ نداده اند، استفاده می کنند.
این گروه از داروها به دلیل عوارض جانبی که دارند، در خیلی از کشورها مورد تایید نمی باشند. این عوارض جانبی عبارت هستند از: نارسایی های مادرزادی و سقط جنین.
متفورمین (گلوکوفاژ)
این داروی خوارکی باعث افزایش میزان تخمک گذاری می شود. این دارو زمانی استفاده می گردد که مقاومت به انسولین، علت ناباروری باشد. مقاومت به انسولین در ایجاد سندروم تخمدان پلی کیستیک نقش دارد.
بروموکریپتین
این دارو برای زنانی استفاده می شود که به دلیل داشتن پرولاکتین بالا، سیکل های تخمک گذاری نامنظمی دارند. پرولاکتین هورمونی است که در زنان شیرده باعث تولید شیر می شود. بروموکریپتین تولید هورمون پرولاکتین را مهار می کند.
داروهای باروری و خطر حاملگی های چند قلویی:
داروهای تزریقی باروری، احتمال چند قلوزایی را افزایش می دهند، ولی داروهای خوراکی باروری مانند کلومیفن، احتمال چند قلوزایی را در حد کمتری افزایش می دهند. استفاده از این داروها نیاز به کنترل دقیق از طریق آزمایشات خون، آزمایشات هورمونی و اندازه گیری های اولتراسوند سایز فولیکول تخمدان دارد.
به طور کلی، هر چه تعداد جنین ها بیشتر باشد، خطر تولد نوزاد نارس و درد زایمانی بیشتر است. نوزادان نارس در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به مشکلات و بیماری های مختلف هستند. این خطرات برای سه قلوها بیشتر از دو قلوها و حاملگی های تک نوزادی است.
زمانی که چندین جنین در یک بارداری به وجود می آیند، برداشت یک یا تعداد بیشتری از جنین ها(کاهش بارداری چندقلویی) می تواند شرایط بهتری را برای بقای جنین ایجاد کند.
این کار مشکلات احساسی جدی ای را برای بسیاری از افراد به وجود می آورد. چنان چه شما و همسرتان می بایستی تحت درمان با داروهای باروری قرار گیرید، بهتر است قبل از شروع درمان، در رابطه با امکان فوق الذکر با پزشک خود مشورت کنید.
جراحی:
جراحی نیز می تواند یکی از راه های درمان ناباروری باشد. مسدود شدن لوله های فالوپ رحم و یا دیگر مشکلات مربوط به لوله های فالوپ را می توان از طریق جراحی برطرف نمود. از طریق روش های لاپاراسکوپی می توان عمل های بسیار ظریف و حساس را در لوله های فالوپ انجام داد.
معمولاً درمان ناباروری که علت آن آندومتریوز باشد، کار دشواری است. اگر چه هورمون هایی که در قرص های ضد بارداری یافت می شوند، در درمان التهاب آندومتر (دیواره ی رحم) و از بین بردن درد موثر هستند، ولی در درمان ناباروری کاربردی نداشته اند.
چنان چه شما مبتلا به آندومتریوز هستید، پزشک تان از درمان هایی برای تحریک تخمک گذاری استفاده خواهد کرد.
تکنولوژی تولید مثل کمکی (ART):
ART ، انقلابی در درمان ناباروری است. پیشرفت های پزشکی، بسیاری از زوج ها را قادر به داشتن کودک بیولوژیک خودشان کرده است.
معمول ترین اشکال ART عبارت هستند از:
باروری خارج از رحم (IVF)
IVF یکی از موثرین اشکال ART می باشد. در این فرایند، تخمک بالغ را از بدن خانم برداشته و آن را با اسپرم مرد در ظرفی در آزمایشگاه بارور می کنند و جنین حاصله را 3 تا 5 روز بعد از بارور شدن، در رحم مادر جایگذاری می کنند.
زمانی که هر دو لوله فالوپ مسدود شده باشند،IVF پیشنهاد می شود. این درمان در بسیاری از شرایط دیگر نیز استفاده می شود، از جمله آندومتریوز، ناباروری ناشناخته، ناباروی به علت فاکتورهایی از طرف مرد و نارسایی های تخمک گذاری.
IVF احتمال چند قلوزایی را افزایش می دهد، زیرا معمولاً چندین تخم بارور شده در بافت رحم جایگذاری می شوند. همچنین در IVF نیاز به آزمایش های مکرر خون و تزریق روزانه هورمون ها می باشد.
ART در شرایط زیر بهتر عمل می کند:
زمانی که خانم رحم سالمی دارد؛ به خوبی به داروهای باروری پاسخ می دهد؛ تخمک گذاری طبیعی دارد و یا می تواند به خوبی از تخمک اهدا شده استفاده کند.
در این روش، اسپرم مرد باید سالم باشد. درصد موفقیت ART بعد از سن 35 سالگی کاهش می یابد.
عوارض درمان های ناباروری:
درمان های ناباروری، عوراض خاصی دارند که عبارتند از:
حاملگی چند قلویی:
بیشترین و معمول ترین عارضه در درمان با ART ، حاملگی چند قلویی است. تعداد جنین های نگه داشته شده و بالغ شدن آن ها و نهایتاً تولدشان، تصمیمی است که توسط زوج ها گرفته می شود. چنان چه چندین جنین در طی لقاح به وجود آمده باشند، برداشت یک یا چند تا از آن ها امکان پذیر است (کاهش بارداری چندقلویی). بدین ترتیب احتمال بقا برای جنین های باقی مانده افزایش می یابد.
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS):
در صورت تحریک بیش از حد، تخمدان ها بزرگ می شوند و منجر به درد و نفخ می گردند. معمولاً علائم خفیف و متوسط این سندرم نیاز به درمان ندارند و از بین می روند، اگر چه بارداری می تواند بهبودی این علائم را به تاخیر بیندازد. ندرتاً تجمع آب در حفره شکمی و قفسه سینه باعث تورم شکم و تنگی نفس می شود. این تجمع آب می تواند حجم خونی را کاهش داده و فشار خون کاهش یابد. موارد شدید این سندرم نیاز به درمان فوری دارند.
زنان جوان و کسانی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند، نسبت به بقیه در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان می باشند.
خونریزی یا عفونت:
مانند هر فرایند تهاجمی دیگری، در درمان های ناباروری و تکنولوژی های مربوط به آن نیز خطر خونریزی و عفونت وجود دارد.
وزن کم هنگام تولد:
بالاترین درصد خطر وزن کم هنگام تولد، مربوط به حاملگی های چند قلویی است.
در حاملگی تک نوزادی نیز بالاترین خطر وزن کم هنگام تولد، مربوط به درمان از طریق ART است.
نارسایی های مادرزادی:
ممکن است درمان ART با نارسایی های مادرزادی همراه باشد. ولی این موضوع نیاز به تحقیقات بیشتری برای تایید دارد. اگر می خواهید از این روش درمانی استفاده کنید، بهتر است بدانید که تا کنون، ART موفق ترین روش برای درمان ناباروری بوده است.
