اسلام و مساله تعیین جنسیت جنین
 

آیا اسلام قایل به برتری جنس مذکّر بر مونّث است؟ شاید برخی این دیدگاه را باور داشته باشند؛ امّا کسانی که به آموزه های اصیل اسلامی آگاهی دارند می دانند که اسلام، کامل ترین و متعادل ترین دیدگاه ممکن را در مورد نسبت جنس مذکّر و مونّث دارد؛ نه قایل به مساوات بین آنهاست و نه معتقد به برتری یکی بر دیگری؛ بلکه آنچه که در نسبت بین آنها برقرار می کند «عدالت» است. هدف این گفتار، بحث در این مقوله نیست؛ بلکه به دنبال آن هستیم که موضوع تعیین جنسیت جنین را از منظر طبّ اسلامی و شیعی مورد مداقّه قرار دهیم امّا از آنجا که ورود در این مقوله بدون تذکّر برخی مقدّمات می تواند باعث بروز سوء تفاهم هایی شود، ابتدا و به طور خلاصه مروری بر چند نکته ابتدایی داشته سپس وارد بحث اصلی می شویم. در این گفتار مقدّماتی، تلاش ما بر رفع شبهه «طرفداری اسلام از پسران و مردان» متمرکز شده است که به طور غالب طرح می شود یا به ذهن متبادر می گردد و سمت مقابل این نظریه یعنی «جانبداری اسلام از دختران و زنان» را که معمولا طرفدار و مدافع چندانی ندارد، واگذاشته ایم.

الف – دختر در عصر جاهلیت قبل از اسلام

می دانیم که در عصر جاهلیت، دختر، موجودی بی ارزش و یکی از رسوم جاهلیت، زنده به گور کردن دختران بود. وقتی زنی، وضعِ حمل می کرد، شوهر از خانه متواری می گشت تا مبادا دختری برای او بیاورد و او در خانه باشد! اگر به او خبر می دادند که مولود، پسر است، با خوشحالی به خانه باز می گشت؛ امّا اگر به او خبر می دادند که نوزاد دختر است، آتش خشم و اندوه، او را در بر می گرفت.

قرآن مجید، وضع دختران را در عصر جاهلیت، چنین بیان می کند:

* « وَ اِذا بُشِّرَ اَحَدُهُمْ بِالاُْنْثی ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَّداً وَ هُوَ کظیم * یتَواری مِنَ الْقَوْمِ مِنْ سُوءٍ ما بُشِّرَ بِهِ اَیمْسِکهُ عَلی هُونٍ اَمْ یدُسُهُ فِی التُّرابِ اَلا ساءَ ما یحْکمُونَ: هرگاه به یکی از آنها بشارت دختری دهند، چهره اش [از ناراحتی] سیاه می شود و در حالی که خشم خود زا فرومی خورد؛ از بدی آنچه بدو بشارت داده شده؛ از قبیله [خود] روی می پوشاند؛ آیا او را با خواری نگه دارد، یا در خاک پنهانش کند؟ چه بد داوری می کنند.»(1)  

* «وَ اِذا الْمُوودَهُ سُیِلَتْ بِاَی ذَنْبٍ قُتِلَتْ: پرسند چو زان دختران زنده به گور: به کدامین گناه کشته شدند؟»(2)

نقل کرده اند که مردی خدمت پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) آمد و اسلام آورد. روزی خدمت رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) رسید و سوال کرد: « اگر گناه بزرگی انجام داده باشم، توبه من پذیرفته می شود؟» فرمودند:«خداوند، توّاب و رحیم است.» عرض کرد:« ای رسول خدا! گناه من بسیار عظیم است.» فرمودند:«عفو خدا از آن بزرگتر است.» عرض کرد:« در جاهلیت به سفر دوری رفته بودم، در حالی که همسرم باردار بود. پس از چهار سال بازگشتم. همسرم به استقبالم آمد. دخترکی را در خانه دیدم. پرسیدم: «این دختر کیست؟». گفت: «دختر یکی از همسایه هاست!». من فکر کردم ساعتی بعد به خانه خود می رود، امّا با تعجّب دیدم که نرفت. غافل از اینکه او دختر من است و مادرش این واقعیت را کتمان می کند؛ مبادا به دست من کشته شود. سرانجام گفتم: «راستش را بگو. این دختر کیست؟» گفت: « به خاطر داری هنگامی که به سفر رفتی، باردار بودم. این نتیجه همان حمل و دختر توست.» آن شب را با کمال ناراحتی خوابیدم. صبح از بستر برخاستم و کنار بسترِ دخترک رفتم. در کنار مادرش به خواب رفته بود. او را از بستر بیرون کشیدم و بیدارش کردم و گفتم:« همراه من به نخلستان بیا.» او به دنبال من حرکت می کرد تا نزدیک نخلستان رسیدیم. من شروع به کندن حفره ای کردم و او به من کمک می کرد که خاک را بیرون آورم. هنگامی که کندن حفره تمام شد، زیر بغل او را گرفتم و در وسط حفره افکندم... سپس دست چپم را روی کتفش گذاشتم که بیرون نیاید و با دست راست بر روی او خاک می ریختم و او پیوسته دست و پا می زد و مظلومانه فریاد می کشید: «پدر جان! با من چه می کنی؟». در این هنگام، مقداری خاک روی محاسن من ریخت. او دستهایش را دراز کرد و خاک را از صورت من پاک نمود؛ ولی من همچنان با قساوت تمام روی او خاک می ریختم تا آخرین ناله هایش در زیر قشر عظیمی از خاک محو شد.» هر دو چشم پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) از شنیدن این سخنان پر از اشک شد و در حالی که بسیار ناراحت بود و اشکهایش را پاک می کرد، فرمود:«اگر نه این بود که رحمت خدا بر غضبش پیشی گرفته، لازم بود هر چه زودتر از تو انتقام بگیرد.»

در چنین شرایط نامساعدی، اسلام برای مبارزه با این عقاید خرافی راهی دشوار را پیش رو داشت؛ امّا با تاکیدات مکرّر قرآن کریم و حضرات معصومین(علیهم السّلام)، به تدریج این باورهای نادرست از متن جوامع اسلامی رخت بربست و اگر چه هنوز هم رسوخ این عقاید را در بسیاری از جوامع سنّتی می بینیم؛ ولی دیگر شاهد حضور این دیدگاه جاهلی به عنوان یک نظریه غالب و پذیرفته شده در متن فرهنگ های اصیل اسلامی نیستیم.

برای درک بهتر تلاش اسلام برای محو این عقیده جاهلی، مروری مختصر بر قرآن و احادیث خواهیم داشت.

ب- راهکارها و رهنمودهای اسلام برای مبارزه با عقاید جاهلی در مورد دختران و زنان

1- اراده حق در عطا کردن فرزند

وجود مقدس حق، جلّ و علا، از همه به ما نزدیکتر، به مصالح ما از خود ما آگاه تر و نسبت به ما از مهربان ترین مادران، مهربان تر است. بنابراین، آنچه ذات کبریاییش برای بندگان مقدّر می کند، در عین حال که عین حکمت و تدبیر است، جلوه تام محبّت و رحمت و کرامت او به ایشان نیز می باشد. اوست که می داند داشتن فرزند به مصلحت ماست یا نداشتن آن و هموست که دختر یا پسر بودن حمل را بنابر تدابیر عاشقانه خود نسبت به بندگانش مقدّر می کند. آیا سزاست که درباره هدیه ای که مهربان ترین مهربانان، به عاشقانه ترین و حکیمانه ترین صورت ها به ما ارزانی داشته است چون و چرا کنیم؟ قرآن کریم و روایات شریف بر این معنا تاکید کرده اند:

* « لِلَّهِ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ یَخْلُقُ ما یَشاءُ یَهَبُ لِمَنْ یَشاءُ اِناثاً وَ یَهَبُ لِمَنْ یَشاءُ الذُّکُورَ اَوْ یُزَوِّجُهُمْ ذُکْراناً وَ اِناثاً وَ یَجْعَلُ مَنْ یَشاءُ عَقِیماً اِنَّهُ عَلِیمٌ قَدِیرٌ: فرمانروایی آسمان ها و زمین ازآن خداست، هرآنچه که خواهد می آفریند؛ به آن کس که بخواهد دختری هبه می دهد و به آن کس که بخواهد، پسری می بخشد یا آنها را پسر[ان] و دختر[انی] توام با هم قرار می دهد و هر که را خواهد، عقیم می سازد. اوست دانای توانا.»(3)

مردی در زمان امام صادق (علیه السلام) دختردار شد، خدمت امام (علیه السّلام) رسید، حضرت او را خشمگین دید؛ به او فرمودند:« اگرخداوند به تو وحی می کرد که من برای تو انتخاب کنم  یا خودت انتخاب می کنی؟ چه جوابی می دادی؟» آن مرد عرض کرد:« می گفتم خدایا! تو برایم انتخاب کن.» حضرت (علیه السّلام) فرمودند:« حالا هم خداوند برایت انتخاب کرده... آن پسری که مرد عالم همراه موسی (علیه السّلام)]حضرت خضر (علیه السّلام)[کشت؛ بر اساس گفته خدا که:« فَاَرَدْنا اَنْ یُبْدِلَهُما رَبُّهُما خَیْراً مِنْهُ زَکاهً وَ اَقْرَبَ رُحْماً(4): پس خواستیم که پروردگارشان آن دو را به پاکتر و مهربان تر از او عوض دهد.» خداوند به جای آن پسر، به ایشان دختری داد که هفتاد پیامبر از او]و نسلش[ زاده شدند.»(5)

2- سلامت جسمی و روحی فرزند؛ مهم تر از جنسیت اوست

*  در روایات آمده است که سیره امام سجاد (علیه السلام) بر این بود که اگر به ایشان بشارتِ تولّد فرزندی را می دادند، قبل از این که بپرسد فرزند پسر است یا دختر؛ می پرسید که آیا سالم است؟ و اگر نوزاد سالم بود می فرمودند:« الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَخْلُقْ مِنِّی شَیْیاً مُشَوَّهاً:سپاس خداوند را که از من فرزندی ناقص به دنیا نیامده است.»(6)

3- ایمّه طاهرین(علیهم السّلام)؛ نسل دخت نبی(سلام الله علیهما)

* از امام صادق (علیه السلام) درباره آیه« وَ جَعَلَ لَکمْ مِنْ ازْواجِکمْ بَنینَ وَ حَفَدَهً»(7) سوال شد؛ فرمودند:« الْحَفَدَهُ بَنُو الْبِنْتِ وَ نَحْنُ حَفَدَهُ رَسُولِ اللَّهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم): حفده فرزندان دختر هستند و ما حفده پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) هستیم.»(8)

4- پیامبر رحمت (صلّی الله علیه و آله و سلّم) ؛ پدر دختران

* امام صادق (علیه السّلام) فرمودند:« کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) اَبَا بَنَاتٍ:پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم)  پدر دختران بوده است.» (9)

5- هدیه را اوّل به دختر خود بدهید.

* از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) روایت کرده شده است که فرمودند: « مَنْ دَخَلَ السُّوقَ فَاشْتَرَی تُحْفَهً فَحَمَلَهَا اِلَی عِیَالِهِ کَانَ کَحَامِلِ صَدَقَهٍ اِلَی قَوْمٍ مَحَاوِیجَ وَ لْیَبْدَاْ بِالْاِنَاثِ قَبْلَ الذُّکُورِ فَاِنَّهُ مَنْ فَرَّحَ ابْنَهً فَکَاَنَّمَا اَعْتَقَ رَقَبَهً مِنْ وُلْدِ اِسْمَاعِیلَ: کسی که به بازار رود و چیزی بخرد و برای خانواده خود ببرد، اجر او در پیشگاه خداوند، مانند کسی است که به نیازمندان صدقه رسانده باشد؛ و در تقسیم هدایا، اوّل به دخترها بدهید و سپس به پسرها، و آن کس که دختر خود را مسرور کند، مانند این است که بنده ای از اولاد اسماعیل را در راه خدا آزاد کرده است.» (10)

6- حتّی آرزوی مرگ دختران هم نابخشودنی است.

* امام صادق (علیه السلام) فرمودند:« مَنْ تَمَنَّی مَوْتَ الْبَنَاتِ حُرِمَ اَجْرَهُنَّ وَ لَقِیَ اللَّهَ تَعَالَی عَاصِیاً: کسی که خواهان مرگ دخترانش باشد از پاداش[نگهداری] آنها محروم می شود و خدای متعال را در حالی ملاقات خواهد کرد که او را از عاصیان به حساب می آورند.» (11)

7- رزق و روزی دختران را خداوند متعال بر عهده دارد.

یکی از دلایل تمایل جوامع سنّتی به داشتن پسر، مسایل اقتصادی و نگاه به مرد به عنوان نیروی مولّد و زن به عنوان یک عنصر مصرف کننده بوده است. به نظر می رسد اسلام عزیز، برای مبارزه با این عقیده ناصحیح، سه روش عمده را در پیش گرفته است:

1- اسلام سعی کرده است با تقویت این عقیده شامخ که تامین روزی بندگان به عهده خدای متعال است و هم او، رزق ایشان را – اعم از زن و مرد – خواهد رساند؛ این نظریه غالب را از ذهن مردم پاک کند.

2- روش دیگر اسلام برای مبارزه با نگرانی مردم از بابت مخارج دختردار بودن، بیان ثواب ها و پاداش های مترتّب بر تربیت دختران است.

3- نهایتا این که اسلام بعضی از تکالیف را از دوش «دخترداران» برداشته است تا با فراغت بیشتری به تربیت دختران خود بپردازند.

و امّا مروری بر احادیث:
 
1-7- دختر، ریحانه ای که روزیش بر عده خداست.

* به رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) بشارت دختر دادند. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) به صورت اصحاب خود نگاه کرد؛ چهره آنان را ناخشنود دیدند. فرمودند:« مَا لَکُمْ رَیْحَانَهٌ اَشَمُّهَا وَ رِزْقُهَا عَلَی اللَّهِ: شما را چه شده است؟ گُلی است خوشبوی که او را می بویم و رزق و روزی او با خداست.»(12)

* امیرالمومنین علی (علیه السّلام) فرمودند :« کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) اِذَا بُشِّرَ بِجَارِیَهٍ قَالَ رَیْحَانَهٌ وَ رِزْقُهَا عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: هرگاه به پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم)  بشارت دختری داده می شد می فرمودند که:« گلی است خوشبو که روزی او بر عهده خداوند عزّوجلّ است.»(13)

* مردی به امام صادق (علیه السّلام) از غصّه ای که بابت دخترانش داشت شکایت کرد؛ حضرتش (علیه السّلام) پاسخ گفتند:« کسی که برای افزودن حسنات و محو سییاتت به او امید داری، برای اصلاح حال دخترانت نیز به همو امیدوار باش؛ نمی دانی که پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: وقتی [در شب معراج] به کنار سدره المنتهی رسیدم و به شاخه های کوچک و بزرگش دسترسی یافتم، بعضی میوه ها را بر شاخه هایش همانند پستان هایی آویزان دیدم که از بعضی شیر، برخی عسل، بعضی روغن، عدّه ای چیزی شبیه آرد سفید خوب الک شده، از بعضی لباس و از برخی دیگر چیزی شبیه عنّاب فرو می ریزد و همه آنها هم به سوی زمین درحرکتند، به خودم گفتم که اینها به کجا می روند؟ پس پروردگارم ندا داد که ای محمّد، اینها را از این جا رویاندم تا با آنها دختران و پسران مومنین امّت تو را غذا دهم پس به دخترداران بگو، بر دختر داشتن بی حوصلگی نکنید، همانگونه که آنها را آفریدم، روزی هم می دهم.» (14) 

* امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند:« شخصی به مردی که نزد رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) نشسته بود خبر داد همسرت دختر آورده؛ رنگ آن مرد تغییر کرد، رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند:«چه شده؟»؛ گفت:«خیر است.»؛ فرمودند:«بگو]چه اتفاقی افتاده؟[» گفت:«از خانه بیرون آمدم در حالی که همسرم درد زاییدن داشت، حالا خبردار شده ام که دختر زاییده است.» حضرت (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند:« الْاَرْضُ تُقِلُّهَا وَ السَّمَاءُ تُظِلُّهَا وَ اللَّهُ یَرْزُقُهَا وَ هِیَ رَیْحَانَهٌ تَشَمُّهَا: زمین او را دربر می گیرد؛ آسمان بر سرش سایه می افکند و خداوند، روزیش می دهد و گلی است خوشبوی که او را می بویی.» سپس رو به اصحاب کرده فرمودند:« مَنْ کَانَتْ لَهُ ابْنَهٌ فَهُوَ مَقْرُوحٌ وَ مَنْ کَانَتْ لَهُ ابْنَتَانِ فَیَا غَوْثَاهْ وَ مَنْ کَانَتْ لَهُ ثَلَاثُ بَنَاتٍ وُضِعَ عَنْهُ الْجِهَادُ وَ کُلُّ مَکْرُوهٍ وَ مَنْ کَانَتْ لَهُ اَرْبَعُ بَنَاتٍ فَیَا عِبَادَ اللَّهِ اَعِینُوهُ یَا عِبَادَ اللَّهِ اَقْرِضُوهُ یَا عِبَادَ اللَّهِ ارْحَمُوهُ : کسی که یک دختر دارد، زخمی بر او وارد شده؛ و آن که دو دختر دارد، خدا به فریادش برسد؛ و هر کس دارای سه دختر است، از جهاد و هر کار مکروهی معاف است؛ و هر آن که چهار دختر دارد، ای بندگان خدا او را کمک دهید، به او قرض دهید، و به او رحمت آورید.»(15)

* سکونی می گوید بر امام صادق (علیه السّلام) وارد شدم، در حالی که غمناک و ناراحت بودم. فرمود: «سکونی از چه ناراحتی؟». عرض کردم:« دختردار شده ام»، امام (علیه السلام) فرمود:« یا سکونی! علی الارض تقلّها و علی اللّه رزقها، تعیش فی غیر اجلک و تاکل من غیر رزقک: سکونی! بارش را زمین می کشد، رزقش راخدامی دهد، زمان زندگیش با تو فرق می کند، و رزق تو را نخواهد خورد [روزی خودش را می خورد.]» به خدا قسم غصه و رنج از من برطرف شد. سپس پرسیدند:« او را چه نامیده ای؟» گفتم:«فاطمه»؛ فرموددند:« آه آه آه» و دستشان را بر پیشانی نهادند و فرمودند:« حال که فاطمه نامیدیش، هرگز به او دشنام مده، نفرینش مکن و رویش دست بلند نکن.» (16) 

2-7- دخترداران راهی بهشتند.

* رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود:« مَنْ کَانَ لَهُ اُنْثًی فَلَمْ یُبْدِهَا وَ لَمْ یُهِنْهَا وَ لَمْ یُوْثِرْ وُلْدَهُ عَلَیْهَا اَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّهَ: کسی که دختر داشته باشد و او را از خود نراند، به او اهانت نکند و پسران را بر او مقدم ندارد، خداوند وی را وارد بهشت می کند.»(17) 

* پیامبر مکرّم اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند:« نِعْمَ الْوَلَدُ الْبَنَاتُ الْمُخَدَّرَاتُ مَنْ کَانَتْ عِنْدَهُ وَاحِدَهٌ جَعَلَهَا اللَّهُ سِتْراً مِنَ النَّارِ وَ مَنْ کَانَتْ عِنْدَهُ اثْنَتَانِ اَدْخَلَهُ اللَّهُ بِهَا الْجَنَّهَ وَ مَنْ یَکُنْ لَهُ ثَلَاثٌ اَوْ مِثْلُهُنَّ مِنَ الْاَخَوَاتِ وُضِعَ عَنْهُ الْجِهَادُ وَ الصَّدَقَهُ: چه خوب فرزندانی هستند دختران پرده نشین؛ اگر کسی یک دختر داشته باشد خدا دخترش را برایش حجاب آتش قرار می دهد و اگر دو تا داشت به واسطه آن دو وارد بهشتش می کند و اگر سه دختر یا مثل آنها سه خواهر]تحت سرپرستی[ داشت؛ جهاد و صدقه از او برداشته می شود.»(18) 

* رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند:« مَنْ عَالَ ثَلَاثَ بَنَاتٍ اَوْ ثَلَاثَ اَخَوَاتٍ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّهُ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ اثْنَتَیْنِ قَالَ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) وَ اثْنَتَیْنِ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ وَاحِدَهً قَالَ(صلّی الله علیه و آله و سلّم) وَ وَاحِدَهً: هر کس سه دختر یا سه خواهر را سرپرستی کند بهشت بر او واجب می شود.»؛ گفته شد:« دو نفر راچه؟» فرمودند:«دو نفر را هم»؛ گفته شد:« یک نفر را هم؟»؛ فرمودند:« یک نفر را هم»(19) 

* پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند:« مَنْ عَالَ ثَلَاثَ بَنَاتٍ وَ مِثْلَهُنَّ مِنَ الْاَخَوَاتِ وَ صَبَرَ عَلَی لَاْوَایِهِنَّ حَتَّی یَبِنَّ اِلَی اَزْوَاجِهِنَّ اَوْ یَمُتْنَ فَیَصِرْنَ اِلَی الْقُبُورِ کُنْتُ اَنَا وَ هُوَ فِی الْجَنَّهِ کَهَاتَیْنِ وَ اَشَارَ بِالسَّبَّابَهِ وَ الْوُسْطَی فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ اثْنَتَیْنِ قَالَ وَ اثْنَتَیْنِ قُلْتُ وَ وَاحِدَهً قَالَ وَ وَاحِدَهً : هرکس سه دختر یا مشابه آنها سه خواهر را سرپرستی کند و بر زحمت آنها صبر کند تا ازدواج کنند یا از دنیا بروند  ورهسپار قبور خود شوند؛ من و او در بهشت مانند این دو(و به انگشت سبّابه و انگشت وسط اشاره فرمودند) در کنار هم خواهیم بود.» عرضه داشتند]اگر[ دو نفر را]سرپرستی کند[؟ فرمودند:«]حتّی[ دو نفر را هم»؛ گفتند:« یک نفر را؟» فرمودند:«یک نفر را هم.» (20) 

3-7- دختر، حجاب آتش دوزخ

* پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند:« مَنْ کُنَّ لَهُ ثَلَاثُ بَنَاتٍ فَصَبَرَ عَلَی لَاْوَایِهِنَّ وَ ضَرَّایِهِنَّ وَ سَرَّایِهِنَّ کُنَّ لَهُ حِجَاباً یَوْمَ الْقِیَامَهِ: هرکس سه دختر داشته باشد و بر زحمت و سختی و آسایش آنها صبر کند؛ در روز قیامت برایش حجابی]در برابر آتش]خواهند بود.»(21)

* امام ششم (علیه السلام) فرمودند:«مَنْ عالَ اِبْنَتَیْنِ، اَوْ اُخْتَیْنِ، اَوْ عَمَّتَیْنِ اَوْ خالَتَیْنِ حَجَبَتاهُ مِنَ النّارِ:کسی که دو دختر، یا دو خواهر، یا دو عمه، یا دو خاله خود را سرپرستی کند، آن دو سپر او در برابر آتش خواهند بود.» (22) 

4-7- تربیت دختر و این همه ثواب!

* رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود:« مَنْ کانَتْ لَهُ اِبْنَهٌ واحِدَهٌ کانَتْ خَیْراً لَهُ مِنْ اَلْفِ حِجَّه وَ اَلْفِ غَزْوَه وَ اَلْفِ بَدَنَه وَ اَلْفِ ضِیافَه: کسی که یک دختر دارد [اجر او]  از هزار حج، و هزار جنگ [در کنار پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم)] و هزار قربانی و هزار مهمانی بیشتر است.» (23)

* از معصوم (علیه السّلام) نقل شده است که: « هرگاه کسی دختردار شود؛ خداوند فرشته ای را به سویش می فرستد که بالش را بر سر او می کشد و می گوید: ]این دختر[ ضعیفه ای است که از ضعف خلق شده است؛ هر کس بر او انفاق کند تا قیامت به او کمک خواهد شد.»(24)

8- دختران، بهترین فرزندان 

دختر و پسر استعدادهای متفاوتی دارند. همان گونه که میدان جنگ و سیاست و تدبیر، عرصه جولان مردان است؛ اریکه مهر و محبّت و زیبایی، در تسخیر زنان است. دین مبین اسلام با برجسته کردن برتری های دختران، زمینه را برای تغییر دیدگاه مردم نسبت به ایشان فراهم کرده است:

1-8- دختران، از همه بهتر!

* رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند:«خَیْرُ اَوْلادِکُمْ اَلْبَناتُ: بهترین فرزندان شما دختران هستند» (25)

2-8- دختران؛ فرزندان خوب و مهربان

* رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند:« نِعْمَ الْوَلَدُ الْبَنَاتُ مُلْطِفَاتٌ مُجْهَدَاتٌ مُونِسَاتٌ مُفَلِّیَاتٌ مُبَارَکَاتٌ: خوب فرزندانی هستند دختران، مهربان و نرمخو، مددکار و آماده به کار، مونس و همدم، بابرکت و علاقه مند به پاکیزگی.» (26)

3-8- دختران؛ حسنات والدین

* امام صادق (علیه السلام) فرمودند:«اَلْبَناتُ حَسَناتٌ وَ الْبَنُونَ نِعْمَهٌ، وَ الْحَسَناتُ یُثابُ عَلَیْها وَ النِّعْمَهُ یُسْاَلُ عَنْها:دختران حسنه هستند و پسران نعمت؛ بر حسنات ثواب داده می شود و نعمت مورد سوال قرار خواهد گرفت.» (27)

4-8- خداوند متعال هم با دختران مهربان تر است.

* رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود:« اِنَّ اللّهَ تَبارَکَ وَ تَعالی عَلَی الاِْناثِ اَرَقُّ مِنْهُ عَلَی الذُّکُورِ: خداوند تبارک و تعالی به دختران مهربانتر از پسران است.»(28)
   
5-8- دختر، گریه کن بابا!

امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:« اِنَّ اَبِی اِبْرَاهِیمَ (علیه السّلام) سَاَلَ رَبَّهُ اَنْ یَرْزُقَهُ ابْنَهً تَبْکِیهِ وَ تَنْدُبُهُ بَعْدَ مَوْتِهِ: پدرم ابراهیم (علیه السلام)از خدا دختری طلب کرد تا بعد از مرگش بر او بگرید و نوحه سرایی کند.» (29)

ج- حل یک شبهه : طلب فرزند ذکور

بعد از این همه بحث شاید پرسیده شود که پس چرا در آموزه های اسلامی بنابراین است که برای پسر شدن حمل، دعاهایی وارد شده است امّا برای این که فرزند، دختر باشد دستور خاصّی نداریم؟ آیا این مساله طرفداری اسلام از پسران و مردان را اثبات نمی کند؟

اگرچه بحث های فوق تا حد زیادی رافع این شبهه است اما برای پاسخگویی به این سوال از کلام فخیم حضرت آیت الله جوادی آملی بهره می جوییم:

«در همین زمینه شبهه دیگری مطرح است که ، اگر بین زن و مرد و دختر و پسر فرقی نیست چرا ایمه دستور داده اند که اگر خواستید فرزند شما پسر باشد ، دعا کنید و یا ... آیا این نشانه برتری پسر بر دختر نیست ؟

پاسخ این شبهه آن است که:

اولا: سیره خود ایمه این بود که وقتی خداوند فرزندی به آنان می داد ، هرگز سوال نمی کردند که این فرزند ، پسر است یا دختر .

ثانیا: گاهی سخن در این است که زن، بهتر است یا مرد ؟ پسر بهتر است یا دختر؟ و یک وقت بحث در این است که برای پدر کدامیک از اینها نافع تر است؟ در بحث قرآن شناسی بحث در موضوع تکامل، یک مطلب است و بحث این که در مسایل اقتصادی کدامیک از دختر و پسر، به حال پدر بیشتر نافع هستند، مطلب دیگری است. در معارف انسانی بین زن و مرد و دختر و پسر فرقی نیست و راه را خدا برای همه مقرر کرده است. اما اگر پدر بخواهد بهره ببرد، البته از پسر، بهره بیشتری می برد و پسر می تواند خیلی از مشکلات او را در دوران سالمندی حل کند و این نه بدان معناست که از نظر خدا هم پسر، بهتر از دختر است، یا عند العقل پسر بهتر از دختر است؛ بلکه معنایش این است که برای پسر در خدمتگزاری به پدر توانایی بیشتر و آزادی بیشتری وجود دارد و گرنه از نظر قرآن ذات اقدس اله می فرماید :

« ان اکرمکم عند الله اتقاکم: [گرامی ترین شما در نزد خداوند؛ باتقواترین شماست.]»(30)

و نیز در جایی دیگر می فرماید :

«من عمل صالحا من ذکر او انثی وهو مومن فلنحیینه حیاه طیبه: [هر که از زن و مرد، عمل صالحی به جای آورد در حالی که اهل ایمان است؛ او را به حیاتی طیبّه زندگانی خواهیم داد.]»(31)

پس باید توجه داشت که این دو مساله باهم خلط نشود .

ثالثا : سرّ این که ایمه، پسر مسالت می کردند، این بود که می خواستند جانشین و امام بعدی آنها محفوظ بماند و امامت یعنی رهبری، پشتوانه اش ولایت است و ولایت اختصاصی به مرد ندارد. گرچه رسالت که کار اجرایی است مخصوص مردان است؛ اما در بخش ولایت که اصل و پشتوانه است وانسان ولی الله وخداوند ولی او است هیچ تفاوتی بین زن و مرد نیست .

بنابراین اگر امامان معصوم از ذات اقدس اله، پسر مسالت می کردند؛ برای آن بود که جای آنها را بگیرد و رهبری جامعه را بعد از آنها به عهده داشته باشد و رهبری، یک کار اجرایی است که مخصوص مردان است.»(32)

در پایان باز هم یادآوری می کنیم که بنای اسلام بر برقراری عدالت بین دختران و پسران است تا هر یک بتوانند بهترین شرایط را برای رسیدن به کمال مطلوب خود داشته باشند و این عقیده، هم با نظرات ناپخته مبتنی بر مساوات بین زن و مرد فرق دارد، هم با عقاید جاهلی مردسالارانه و هم با غوغاهای مکاتب منحرف فمینیستی. ذکر احادیث فوق هم از آن جهت بود که عقیده احتمالی برخی خوانندگان مبنی بر برتری پسر بر دختر به چالش کشیده شود والّا نقل این روایات شریف به معنی آن نخواهد بود که در اسلام، کفّه ترازوی بین زن و مرد به سوی زنان سنگینی می کند؛ بلکه نظر اسلام این است که بین این دو مظهر جمال و جلال حضرت حق جلّ وعلا با عنایت به تفاوت استعدادها و قابلیت های ذاتی به ودیعت نهاده شده در وجود هر یک، عدالتی شایسته برقرار و استوار گردد که حاصل این عدالت، تکمیل استعدادهای هر یک از زن و مرد از سوی دیگری و پیموده شدن بهتر راه سعادت انسانی است.

د- دستورات وارد شده در احادیث برای پسردار شدن

1- نکات تغذیه ای

اصلی ترین دستور تغذیه ای وارد شده در احادیث شریف برای پسردار شدن، خوردن کاسنی است. کاسنی علاوه بر تاثیر مطلق در درمان ناباروری، باعث پسردار شدن هم می شود. احادیث وارد شده در مورد کاسنی، بسیار زیادند که در این جا به دو حدیث اشاره می کنیم:

* امام صادق (علیه السّلام) می فرمایند: «عَلَیْکَ بِالْهِنْدَبَاءِ فَاِنَّهُ یَزِیدُ فِی الْمَاءِ وَ یُحَسِّنُ الْوَلَدَ وَ هُوَ حَارٌّ لَیِّنٌ یَزِیدُ فِی الْوَلَدِ الذُّکُورَهَ: بر تو باد]خوردن[ کاسنی که آب [کمر] را افزون و فرزند را زیبا می کند و و[مزاج] گرم ملایمی دارد که فرزند پسر را زیاد می کند.» (33) 

* امام صادق (علیه السّلام) در کلام دیگری فرموده اند:« مَنْ سَرَّهُ اَنْ یَکْثُرَ مَالُهُ وَ وُلْدُهُ الذُّکُورُ فَلْیُکْثِرْ مِنْ اَکْلِ الْهِنْدَبَاءِ : هر کس دوست دارد مالش زیاد شود و پسردار شود؛ کاسنی زیاد بخورد.»(34)

چند نکته در مورد مصرف کاسنی:

در مورد کاسنی رعایت شرایط مصرف بسیار مهم است؛ از جمله این مسایل که در روایات شریف به آن اشاره شده است:

1- کاسنی باید صبح زود که ژاله صبحگاهی بر روی آن نشسته است مصرف شود.

2- از تکاندن، خرد کردن و تمیز کردن آن خودداری شود؛ به عبارت دیگر باید برگ کاسنی را به آرامی چید و بدون گردگیری یا شستن، به همراه آبی که روی آن نشسته است میل کرد. در روایات شریف تصریح شده است که این قطرات آب که روی کاسنی نشسته اند از بهشت آمده اند و همین ها هستند که باروری را افزایش می دهند.

3- در احادیث شریف توصیه به مداومت بر خوردن کاسنی شده است؛ لذا برای حصول نتیجه درمانی باید صبر کرد.

4- اگر چه بنده به شخصه عرق کاسنی را برای افراد نابارور تجویز می کنم و از نتیجه آن هم راضی هستم؛ امّا آنچه که در احادیث به خوردن آن سفارش شده است« سبزی کاسنی» است؛ بنابراین خوردن عرق کاسنی و تخم کاسنی نمی تواند نتایج گفته شده در روایات را به طور کامل به همراه داشته باشد؛ ولی خالی از نتیجه هم نخواهد بود. توصیه بنده به زوج هایی که خواهان فرزند پسر هستند آن است که اگر می توانند کاسنی را در باغچه حیاط و یا در گلدان بکارند و از آن استفاده کنند.

5-  نکته آخر این که کاسنی تقریباً به همه افراد با هر مزاجی می سازد و کسانی که با خوردن کاسنی دچار مشکل شوند بسیار نادر هستند.

 2- تسمیه به نام نامی محمّد و علی(علیهما السّلام)

در روایات زیادی آمده است که اگر زن باردار نام فرزندی که در شکم دارد را محمّد یا علی(علیهما السّلام) بگذارد فرزند او پسر خواهد شد و این قولی است حتمی که اگر با نیت صادق انجام شود؛ نتیجه آن هم قطعی خواهد بود:

* از امام معصوم (علیه السّلام) روایت شده است که:«اگر همسر یکی از شما باردار شد، او را رو به قبله بنشاند و آیه الکرسی را بخواند و به پهلوی او بزند و بگوید:« اللَّهُمَّ قَدْ سَمَّیْتُهُ مُحَمَّداً: خدایا او را محمّد نامیدم.»؛ قطعا خداوند عزّوجلّ، او را پسر قرار خواهد داد. پس اگر به این نام گذاری وفا کرد که خدا آن فرزند را مبارک می گرداند و اگر اسم او را محمّد نگذاشت، اختیار با خداست؛ اگر بخواهد]فرزند را از او[می گیرد و اگر بخواهد می گذرد.»(35)

* شخصی به امام رضا (علیه السّلام) عرضه داشت:« شنیده ام شخصی نیت کرده که اسم فرزندی که همسرش حامله بوده را محمّد بگذارد؛ امّا پس از تولّد این پسر او را علی نامیده است. امام رضا (علیه السّلام) فرمودند:« عَلِیٌّ مُحَمَّدٌ وَ مُحَمَّدٌ عَلِیٌّ شَیْیاً وَاحِداً ... مَنْ کَانَ لَهُ حَمْلٌ فَنَوَی اَنْ یُسَمِّیَهُ عَلِیّاً وُلِدَ لَهُ غُلَامٌ: علی، محمّد است و محمّد، علی؛ هر دو یکی هستند... هر کس که همسرش باردار باشد و نیت کند که که او را علی بنامد؛ پسردار خواهد شد.»(36)   

* در حدیثی مرفوع از حضرت رسول(صلّی الله علیه و آله و سلّم) آمده است: « مَنْ کَانَ لَهُ حَمْلٌ فَنَوَی اَنْ یُسَمِّیَهُ مُحَمَّداً اَوْ عَلِیّاً وُلِدَ لَهُ غُلَامٌ:  هر که زنش باردار باشد و نیت کند که فرزند را محمّد یا علی بنامد؛ پسردار خواهد شد.»(37) 

* مردی به امام صادق (علیه السّلام) شکایت کرد که بچه دار نمی شود؛ به او فرمودند:« هنگامی که با همسرت آمیزش کردی بگو: اللَّهُمَّ اِنْ رَزَقْتَنِی وَلَداً سَمَّیْتُهُ مُحَمَّداً: خدایا اگر فرزندی به من بدهی او را محمّد خواهم نامید.» آن مرد این کار را کرد و صاحب پسری شد.(38) 

* امیرالمومنین علی(علیه السّلام) فرمودند:« وقتی می خواهی بچّه دار شوی، وضویی کامل بگیر و دو رکعت نماز خوب بخوان و بعد از آن به سجده برو و هفتاد و یک بار استغفار کن و بعد با همسرت آمیزش کن و بگو:« اللهم ارزقنی ولدا لاسمیه باسم نبیک محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم): خدایا اگر فرزندی به من بدهی؛ او را به نام پیامبرت محمّد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) خواهم نامید.» و در این مساله هیچ شکّی نداشته باش.»(39)

3- قرایت سوره مبارکه قدر

* فردی به امام صادق (علیه السّلام) گفت که:« یا ابن رسول الله! من پشت سرهم، صاحب هشت دختر شده ام امّا یک پسر هم ندارم.» ایشان پاسخ دادند: « وقتی که تصمیم به آمیزش گرفتی و در جایی که مرد برای آمیزش با زن می نشیند نشستی، دست راستت را در سمت راست ناف زن بگذار و هفت بار سوره اِنَّا اَنْزَلْنَاهُ را قرایت کن و آنگاه آمیزش کن که به آن چه دوست داری میرسی. و هنگامی که علایم بارداری آشکار شد؛ پاسی از شب گذشته، دستت را بر سمت راست نافش بگذار و هفت بار سوره اِنَّا اَنْزَلْنَاهُ را بخوان.» آن مرد می گوید که این کار را کردم و برایم هفت پسر، یکی بعد از دیگری به دنیا آمد و دیگرانی نیز که همین کار را کردند هم صاحب پسر شدند. (40)

4- استغفار، هم درمان ناباروری، هم چاره بی پسری!

در احادیث وارد شده از حضرات معصومین(علیهم السّلام) مداوت بر ذکر شریف استغفار، به عنوان یکی از اصلی ترین راه های درمان ناباروری مورد توجّه قرار گرفته است. امّا در بعضی از این احادیث، دستورالعمل هایی بر پایه استغفار برای پسردار شدن هم ذکر شده است که نمونه آن را نقل می کنیم:

* مردی نزد امام محمّد باقر(علیه السّلام) از کمی فرزند شکایت کرد و اینکه از زنان کنیز و آزاد، طلب فرزند کرده امّا بچّه دار نشده است و حالا 60 ساله شده است. امام(علیه السّلام) به او فرمودند: « سه روز پس از نماز عشاء و نماز صبح، 70 بار می گویی: « سُبْحَانَ اللَّه» و 70 بار می گویی: « اَسْتَغْفِرُ اللَّه» و پس از آن ذکر خود را با این گفته خدای عزّوجلّ {در قرآن} تمام می کنی: « اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ اِنَّهُ کانَ غَفَّاراً یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً وَ یُمْدِدْکُمْ بِاَمْوالٍ وَ بَنِینَ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ جَنَّاتٍ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ اَنْهاراً» و در شب سوّم این اعمال، با همسر خود آمیزش می کنی. به خواست خدا پسری با اعتدال به تو داده خواهد شد.» آن فرد این کار را کرد و در کمتر از یک سال نور چشمی به او عطا شد.(41)

* از امام صادق (علیه السّلام) روایت شده است که« هرکس می خواهد پسردار شود، به هنگام آمیزش دست راستش را در سمت راست ناف همسرش گذاشته و هفت بار اِنَّا اَنْزَلْنَاهُ را بخواند و آمیزش کند که به خواسته اش می رسد و هر صبح و شام 70 بار سبحان الله، ده مرتبه استغفر الله و 9 بار سبحان الله العظیم بگوید و در بار دهم این آیه را بخواند:( اَسْتَغْفِرُ اللَّهُ اِنَّهُ کانَ غَفَّاراً یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً وَ یُمْدِدْکُمْ بِاَمْوالٍ وَ بَنِینَ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ جَنَّاتٍ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ اَنْهاراً)» (42)